• مارکوشیال
• توسط

• یکشنبه ۵ مرداد ۱۳۹۹

27 شکفتی برج آزادی که نمیدانستید! | برج آزادی

مقدمه

اگر ساکن تهران نباشید و برج آزادی همیشه در فاصله چند کیلومتری‌تان نباشد باز هم احتمالا تا به حال به تهران سفر کرده‌اید و با دیدان برج آزادی به وجد آمده‌اید! درست است، برای اغلب ایرانیان برج آزادی سمبلی از شکوه و عظمت ایران عزیز است که وقتی برای اولین بار چشمشان از نزدیک به این میدان می‌افتد تا مدتی مبهوت این معماری اصیل ایرانی می‌ماند. همه ما به خوبی می‌دانیم که برج آزادی تنها یک میدان خشک و خالی نیست. این برج بخشی از تاریخ ایران بزرگ و نماد فعلی کشور ایران در اخبارهای اجتماعی سیاسی منطقه است. اما چه رازی در پس ساخت این برج شکوهمند نهفته است؟ برج آزادی به دستور چه کسی و با چه هدفی ساخته شد؟ از این برج در گذشته چه استفاده‌هایی شده است؟

برج آزادی، یادگاری باشکوه از اعصار سلطنتی

در سال 1349 خورشیدی جشنی به نام جشن یادبود 2500 سال پادشاهی در ایران برگزار شد. این جشن هیچ شباهتی به مفهومی که ذهن شما از واژه جشن در خودش دارد، نداشت. جشن 2500 ساله آن قدر ریخت و پاش داشت و آن قدر سلطنتی و پر جلال و جبروت بود که ناخودآگاه انسان را به یاد رژه‌ها و جشن‌های سلطنتی دوران باستان می‌انداخت که البته در فیلم‌ها و سریال‌ها تماشا کرده‌ بودیم. 

اما بهترین تصمیمی که در میان این همه ریخت و پاش برای ایران گرفته شد، ساخت نماد و المانی در غرب تهران به نام برج شهیاد بود! تلفیقی از معماری مدرن و معماری اصیل ایرانی، کتابخانه، سالن‌های بزرگ چند منظوره و گذرگاه‌های مدرن برقی از جمله امکانات این برج در آن زمان بودند. در نهایت این برج پس از انقلاب اسلامی به نام برج آزادی شناخته شد. 

برای ساخت برج آزادی در نهایت ریش و قیچی را به حسین امانت سپردند و طبیعتا از او که البته آن زمان جوانی دانشجو بود هم انتظار چیزی کم‌تر از این شاهکار نمی‌رفت. به هر حال این برج به دستور محمدرضا شاه پهلوی و درایت حسین امانت ساخته شد تا به نوعی بابت هدیه‌ جشن‌های 2500 ساله به مردم ایران و تهران هدیه‌ای اعطا شده باشد. 

تمام گردشگران و توریست‌های ایرانی و غیرایرانی پس از پا گذاشتن در تهران، بازدید از برج آزادی و میدان آزادی را یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های خود قرار می‌دهند. پس اگر تا به حال چشم‌تان به جمال برج آزادی روشن نشده است، می‌توانید با رزرو یک تور تهران گردی مطمئن باشید که برج آزادی جزو اولین جذابیت‌های تهران خواهد بود که از ملاقات با آن لذت خواهید برد. در ادامه راه برخی نکات جذاب و حتی شگفت انگیز درباره برج آزادی را با هم مرور خواهیم کرد.

1. 4 سال پیش از برگزاری یادبود جشن‌های 2500 ساله یعنی در سال 1345 بود که دولت وقت و شخص پادشاه تصمیم به ساخت یک المان بزرگ و باشکوه در موقعیت فعلی برج آزادی گرفتند. بنابراین مسابقه‌ای برای طراحی المان برج ترتیب دادند که بسیار همه‌گیر نیز شد. در نهایت طرح مهندس حسین امانت که آن روزگار جوانی 24 ساله و دانشجوی دانشکده هنرهای زیبا بود برگزیده شد و حکومت نیز با ساخت آن طرح موافقت کرد.

2. معماری برج آزادی کاملا ایرانی است. به این معنا که در ساخت این المان از معماری باشکوه‌ترین سده‌ها و سلسله‌های ایران وام گرفته شده است. در سراسر این برج نمادهای معماری هخامنشی، ساسانی و ایرانی اسلامی (که به دوران ایران پس از حمله اعراب به ویژه سلسله صفویان اشاره دارد.) به چشم می‌خورد که باعث زیبایی صد چندان آن شده است.

3. به گفته شخص مهندس حسین امانت، در طراحی این برج از گنبد شیخ لطف الله اصفهان وام گرفته شده است و آن گنبد به نوعی الهام بخش برج آزادی محسوب می‌شود. در معماری مسجد و گنبد شیخ لطف الله و دیگر اماکن تاریخی اصفهان همیشه نکات شگفت انگیزی به چشم می‌خورد که راز برخی از آن‌ها هنوز هم برای بسیاری از ما سر به مهر است. پس جای تعجب نداشت که دانشجوی زیرکی مانند حسین امانت از این اماکن برای طراحی نماد اصلی ایران وام بگیرد.

4. ساخت این برج حدودا 2 سال به طول انجامید. به بیان دیگر عملیات پی ریزی برج در آبان سال 1348 اجرایی شد و 28 ماه بعد یعنی دی ماه 1350 تهران به وجود برج باشکوهی مانند برج آزادی می‌بالید.

5. برج آزادی یک فواره و آب نمای بسیار زیبا نیز داشت ‌(و هنوز هم دارد) که الهام بخش آن‌ باغ‌های سنتی و باستانی ایران به ویژه باغ‌های شهر شیراز هستند. بهتر است هر زمان که پا به محوطه این میدان گذاشتید، به طراحی فواره آن دقت کنید.

6. برج آزادی در ابتدا قرار بود بلندتر از این باشد اما به دلیل همجواری نسبی با فرودگاه مهرآباد تصمیم بر این شد که به همین 45 متر ارتفاع بسنده شود. یکی از اهداف حسین امانت در ساخت این برج، این بود که هرکس به برج نزدیک می‌شود برای دیدن آن مجبور شود سرش را بالا بگیرد تا به این صورت شیفته و مقهور این شکوه و عظمت شود. البته باید بگوییم که او در انجام این کار کاملا موفق عمل کرد. 

7. در طراحی این برج از دو قوس بزرگ استفاده شده است. در میان این دو قوس هم نمادهایی از معماری اصیل ایرانی به چشم می‌خورد زیرا قوس اصلی و بزرگ این برج به دوره ساسانیان و طاق کسری اشاره می‌کند. قوس بالایی نیز یک قوس شکسته است که به زیبایی در بالای برج خود نمایی می‌کند.

8. اگر برج آزادی را از نزدیک‌ترین فاصله ممکن دیده باشید حتما متوجه نقش و نگارهای فضای داخلی برج شده‌اید. این نقاشی‌ها تلفیقی از سنت و مدرنیته هستند که هنرمندان چیره دستی بر آن قلم فرسایی کردند.

9. جالب است بدانید که هر یک از لنگه‌های گرانیتی درب‌های برج آزادی حدود 3.5 تن وزن دارند! همین جمله برای این که متوجه شوید چه عظمتی در پس این برج نهفته است کافیست. 

10. برج آزادی دو آسانسور بزرگ دارد که پشت سر هم قرار گرفته‌اند. به این صورت که ابتدا آسانسور اول را سوار می‌شدند تا دو طبقه اول را طی کنند و به سقف سیمانی برسند. سپس سوار آسانسور دوم می‌شدند تا برج را به انتها برسانند. 

11. در زیر برج آزادی نیز یک سالن کنسرت بزرگ ساخته شده بود که در آن زمان یکی از سالن‌های بزرگ و معروف برگزاری کنسرت در ایران به شمار می‌رفته است.

12. آیین افتتاح و رونمایی از این برج در سال 1350 با حضور پادشاه وقت، محمدرضا شاه پهلوی و ملکه فرح پهلوی برگزار شد. در همان مراسم بود منشور حقوق بشر کوروش برای اولین بار به نمایش درآمد. 

13. به ادعای برخی مورخان و شاهدان در طول سال‌های ساخت برج آزادی از حدود چهل و شش هزار تخته سنگ استفاده شده است.

14. در راس برج آزادی فضایی شبیه به بادگیر تعبیه شده است که هم استفاده هنری و زیبایی شناسانه خاص خود را دارد و هم به تهویه هوای فضای برج به ویزه در فصل گرما کمک بسیار قابل توجهی می‌کند. 

15. برج آزادی از سال 57 و با تجمع اعتراضی مردم نسبت به حکومت پادشاهی به نمادی از اعتراض و آزادی ایرانیان نیز تبدیل شد و از آن زمان تا کنون با نام برج آزادی شناخته می‌شود. 

16. میدان آزادی هم اکنون قطب اصلی رفت و آمد برون شهری و درون شهری تاکسی‌ها و اتوبوس‌های تهران است. در واقع اکثر مسافران اگر از سمت ترمینال غرب به تهران وارد شوند حتما برج آزادی را ملاقات خواهند کرد. 

17. بین سال‌های 1352 تا 1357 تصویر این برج به اسکناس‌های ایرانی نیز راه پیدا کرد و اسکناس‌های 20 تومانی یا دویست ریالی با تصاویر توامان محمدرضا شاه پهلوی و برج آزادی چاپ می‌شدند.

18. بزرگ‌ترین میدان ایران نقش جهان اصفهان نام دارد که مساحتی بالغ بر 89000 متر مربع را شامل می‌شود. پس آن میدان آزادی با مساحتی در حدود 50000 متر مربع دومین میدان بزرگ ایران به شمار می‌رود. 

19. بر اساس نظرسنجی‌های متفاوتی که در تمام این سال‌ها انجام شده است مشخص شده است که برج آزادی از طرف ایرانیان به عنوان مهم‌ترین نماد ایران شناخته می‌شود. توریست‌های خارجی نیز میدان آزادی را به عنوان سومین مقصد توریستی خود در تهران معرفی کرده‌اند. 

20. در تمام این سال‌ها همیشه مردم برای رساندن صدای اعتراض خود به گوش مسئولین میدان آزادی را به عنوان یکی از مبداهای اصلی تجمع انتخاب کرده‌اند. همین امر باعث شده در برخی نقاط برج دیوارنویسی‌هایی را شاهد باشیم که از زمان سلطنت تا کنون به جای مانده‌اند. 

21.  این برج از سال 1392 تا کنون حال خوشی را تجربه نکرده ات و در وضعیت خود تخریبی نگران کننده‌ای قرار گرفته است. اما متاسفانه در تمامی این سال‌ها به جای تصمیم به مرمت و بازسازی این برج، مسئولین تنها از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرده‌اند و پذیرش آن را به دوش دیگری انداخته‌اند. نکته جالب این است که هنوز حریمی برای این برج مشخص و مصوب نشده است.

22. این میدان هنوز هم محل برگزاری نمایشگاه‌ها و گالری‌های ملی و بین المللی زیادی است. همین چند وقت پیش بود که نمایشگاه گروهی نقاشی‌های سورئالیستی و امپرسیونیستی برگزار شد که با استقبال خوبی نیز مواجه شد.

23. این برج در تصاویر افقی و از نمای روبرو مانند یک سرباز هخامنشی دیده می‌شود که تصور می‌شود یکی از سربازان هخامنشی ایستاده در تخته سنگ‌های تخت جمشید الهام بخش حسین امانت در طراحی این برج بوده است. 

24. برای رسیدن به برج آزادی از شرق باید در راستای خیابان آزادی حرکت کنید. از سمت شمال نیز باید بزرگراه محمدعلی جناح را انتخاب کنید. این برج از غرب به کرج و جاده مخصوص کرج ختم می‌شود و از جنوب نیز به بزرگراه آیت الله سعیدی (شهیاد سابق) خواهید رسید.

25. در ساخت این برج از بتن سفید استفاده شد که در آن زمان کاری جدید و ویژه محسوب می‌شد. جالب است که بر جای گرفتن سنگ‌ها در کنار هم هرگز از سیمان استفاده نشد و با استفاده از ماده‌ای لاستیکی شکل و قابل انعطاف به نام درزگیر انعطاف‌پذیر از شکستن سنگ‌ها در طولانی مدت به خوبی جلوگیری و پیشگیری کردند. 

26. هم اکنون نیز برخی از کنسرت‌ها به ویژه در فصل زمستان در سالن کنسرت و همایش‌های برج آزادی برگزار می‌شوند که هر ساله پذیرای مهمانان و مدعوین بسیاری است.

27. برج آزادی در تاریخ 2 اسفندماه سال 1350 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت و نامش را برای همیشه در تاریخ ایران ماندگار کرد.

سخن پایانی

با وجود تمام زیبایی و شکوه، برج آزادی امروز بسیار مظلوم واقع شده است. سال‌هاست که هیچ فکری به حال وضعیت نگران کننده این برج نشده است. هیچ مقام مسئولی نیز جواب درستی به سوالات درباره آینده برج آزادی و وضعیت وخیم حال حاضر این برج نمی‌دهد. شما می‌توانید در سایت و اپلیکیشن مارکوشیال به یکی از رویدادهای حضور در برج آزادی ملحق شوید. همچنین می‌توانید یک رویداد در این سایت ترتیب دهید و از افراد مختلف برای شرکت در رویداد خود دعوت کنید. به هر صورت هر زمان که گذرتان به تهران و برج آزادی افتاد از تماشای این ثروت بزرگ ملی لذت ببرید و به یاد داشته باشید که ایران همیشه با همین عظمت پابرجا بوده و پس از این نیز پابرجا خواهد ماند.