• مارکوشیال
• توسط
• یکشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۹

امامزاده صالح (تجریش): عکس + تاریخچه

مقدمه

همه ما از کودکی تا به امروز از امامزاده‌ها و مکان‌های مذهبی خاطرات خوشی در ذهن خود داریم. خاطراتی که از نماز جماعت، افطاری‌ها ماه رمضان، جشن نیمه شعبان، عزاداری‌های ماه محرم و سایر مراسم‌های مذهبی تشکیل می‌شوند. یکی از امامزاده‌هایی که بسیاری از مردم تهران و حتی کشور در آن حضور داشتند و خاطرات خوبی از آن دارند، امامزاده صالح است. این امامزاده در تجریش تهران واقع شده است. گنبد و گلدسته‌های این امامزاده به قدری زیبا هستند که پس از دیدن آن‌ها، به احتمال فراوان در این محل حضور پیدا خواهید کرد.

فضای دلنشین و روحانی امامزاده صالح بسیار دل‌انگیز و خاص می‌باشد و بدون تردید اگر نزدیک این امامزاده باشید حتما به این فکر خواهید افتاد که سری به این مرقد بزنید. زیرا گذشتن از دیوارهای آجری مشبک، کاشی‌های سنتی و صحن زیبای آن، کار بسیار مشکلی است. مناره و گنبدی که در این امامزاده وجود دارد خبر از مکانی مقدس می‌دهد. با ورود به امامزاده صالح حس می‌کنید که به یک مکان متفاوت رفته‌اید که نظیرش در شهر تهران وجود ندارد. در این مطلب از وبلاگ مارکوشیال قصد داریم به معرفی این مکان مقدس بپردازیم و دلایل محبوبیت و مقدس بودن آن را توضیح دهیم. در ضمن اگر علاقه دارید که در خصوص تاریخچه امامزاده‌ صالح اطلاعاتی بدست بیاورید، با ما همراه باشید.

معرفی امامزاده صالح

این مرقد مقدس جزو زیارتگاه‌های محبوب و معروف پایتخت کشورمان است که به طور تقریبی نزدیک به 30 هزار نفر در روز برای زیارت، وارد این امامزاده می‌شوند. امامزاده صالح یکی از برادران امام هشتم شیعیان 

( امام رضا) و همچنین فرزند امام موسی کاظم می‌باشد. با توجه به کتیبه‌های کهن و قدیمی که در این امامزاده وجود دارد، به این نتیجه می‌رسیم که بنای اولیه امامزاده صالح در سال 700 هجری قمری ساخته شده است.

با گذشت زمان در کنار این زیارتگاه‌ها مقدس بناهای دیگری نیز ساخته شد. از بازار تجریش گرفته تا مجتمع‌های تجاری بزرگ که دور تا دور امامزاده صالح قرار دارند. ساخت چنین مکان‌های کمامکان ادامه دارد. محیط بسیار آرامش‌بخش و دلنشینی که امامزاده صالح دارد، بدون تردید شما را از شلوغی‌ها، ترافیک و آلودگی شهر دور می‌کند.

فرض کنید در یک مکان هستید که یک صحن بسیار زیبایی دارد، زنان با چادرهای سفید در آن مشغول دعا و نماز هستند، محلی که از تمامی همهمه‌ها به دور است و صدای قرآن باعث آرامش زائرین می‌شود. چه حسی دارید؟ بدون شک حسی که در این مرقد مقدس به شما دست می‌دهد، بسیار خاص بوده و خاطره‌ای فراموش نشدنی را برای شما رقم خواهد زد. برخورد خادمین امامزاده‌‌‌‌ صالح نیز به قدری صمیمانه است که انرژی شما را دوچندان خواهد کرد. پیشنهاد می‌کنیم حتما برای آرامش دل خود، زیارت و نماز به امامزاده صالح سر بزنید.

اطلاعات تکمیلی در خصوص این امامزاده

این بارگاه مقدس در بین 330 زیارتگاه شهر تهران قرار دارد و به جرات می‌توان گفت یکی از محبوب‌ترین امامزاده‌های تهران برای زیارت به شمار می‌رود. همانطور که گفتیم امامزاده صالح فرزند امام موسی کاظم علیه‌السلام است و یکی از برادران امام رضا علیه‌السلام نیز می‌باشد. در واقع وی یکی از نوادگان پیامبر اکرم است. این اطلاعات با استناد به کتبی مانند کنز الانساب، ریاض الانساب، حیاه الامام موسی بن جعفر، ناسخ التواریخ و بسیاری از کتب تاریخی دیگر بدست آمده است.

امامزاده صالح در بین سادات عالی رتبه و همچنین جزو امامزاده‌های صحیح النسبی است. وی پس از اینکه متوجه شد، برادرش (امام رضا علیه‌السلام) ولیعهد شده است، در اواخر قرن دوم از عراق به کشورمان هجرت کرد. سپس از سمت گره رود به شمیران و در نهایت نیز به تجریش رسید. امامزاده‌‌‌ صالح را در باغی به اسم گلشن، زیر یک درخت چنار به شهادت رساندند. پیکر پاک ایشان نیز در تجریش و درست در کنار همان درخت چنار دفن شد. در ادامه مطلب به طور کامل‌تر در خصوص تاریخچه امامزاده‌‌‌ صالح و همچنین درخت چنار صحبت خواهیم کرد.

تاریخچه امامزاده صالح

با توجه به چندین روایت مختلف، گفته می‎‌شود زیارتگاه امامزاده‌ صالح واقع در شهر تهران، تنها محل دفن سر مبارک امامزاده صالح می‌باشد. در بسیاری از روایت‌ها آمده است که پیکر ایشان در امامزاده صالح که در میدان عالی قاپو شهر اردبیل قرار دارد، دفن شده است. یکی از نکات جالب در خصوص این مکان مقدس این است که صحن امامزاده صالح در گذشته، یک قبرستان عمومی بوده است و از حدود 25 سال قبل به محوطه اصلی و صحن این مرقد مقدس تبدیل شده است. در واقع این قبرستان 25 سالی می‌باشد که به کلی از بین رفته است.

با توجه به اسناد موجود، یک کتیبه که به سال 700 هجری قمری مربوط می‌شود، در امامزاده‌‌ صالح وجود داشته است. اما با تعمیرات و همچنین تغییررات که در ورودی این بنا ایجاد شد، کتیبه ذکر شده از بین رفته است. این زمان مصادف با دوره جکومت غازان‌خان می‌باشد. به علاوه در محوطه اصلی امامزاده صالح یک صندوقچه چوبی وجود دارد که بر اساس پیش‌بینی‌ها به دوره افشار و یا صفوی مربوط می‌شود. 

ضریح نقره‌ای این امامزاده که در قسمت‌های شمال، شمالی غربی و شمال شرقی آن مشبک می‌باشد، از جنس نقره است. اما قسمت جنوبی آن چوبی و مشبک بوده و فردی به نام مرحوم میرزا سعیدخان که وزیر امور خارجه دوره قاجاریه بود، آن را وقف این بارگاه مقدس کرده است. در یک کتیبه خشتی، زمان دقیق باسازی ساختمان، مربوط به سال 1210 ذکر شده که نام فتحعلی شاه نیز روی این کتیبه حک شده است. جالب است بدانید ساعتی که روی برج داخل امامزاده صالح قرار دارد، از طرف معیرالممالک وقف شده و وظیفه تهیه آن هم برعهده حسین قلی خان بردار فتحعلی شاه بوده است. لازم به ذکر است که بنای امامزاده صالح در سال 1351 در لیست آثار ملی کشور قرار گرفته است.

طراحی این امامزاده

یکی از خصوصیات بارز امامزاده‌ صالح، طراحی فوق‌العاده آن است. کاشی‌کاری‌های منحصر به فرد، طرح فوق‌العاده‌ای که روی گنبد امامزاده نقش بسته است و همچنین صحن بسیار زیبای آن توجه شما را جلب خواهد کرد. امامزاده صالح از چهار رواق برخوردار است که دو قسمت به بانوان و دو قسمت نیز به آقایان اختصاص داده شده است.

سمت چپ که به رواق خواهران مربوط می‌شود، از آیینه‌کاری‌های فوق‌العاده برخوردار است. در واقع یکی از زیبایی‌هایی که در داخل بنا وجود دارد، آیینه‌‌کاری‌های آن است. طراحی آیینه‌کاری‌های داخل مرقد، توسط بهترین هنرمندان این حوزه انجام شده است. به علاوه لوسترهای شیشه‌ای و درهای چوبی که معرق‌کاری شده‌اند هم به زیبایی‌هایی این بنا افزوده است. معماری ساختمان امامزاده صالح با دیواره‌های قطور، طاق‌ها و همچنین طرح‌های چارگوشه، نشان می‌‌دهد که این بنا از سده‌های 7 و 8 هجری که مربوط به دور ایلخانی می‌شود، باقی مانده است. اما مدت زیادی از ساخت و طراحی داخل امامزاده، گنبد، صحن، آیینه‎کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های این امامزاده نمی‌گذرد. پیشنهاد می‌کنیم که حتما به امامزاده صالح سر بزنید و از طراحی فوق‌العاده آن لذت ببرید.

حال و هوای امامزاده صالح

با ورود با امامزاده‌ صالح، موردی که پیش از همه چیز توجه شما را جلب می‌کند، حال و هوای دلنشین و خاص این مرقد مقدس است. بدون تردید حضور در این امامزاده به شما آرامش خواهد داد. بوی عطر فوق‌العاده‌‌ای که سراسر این امامزاده را فرا گرفته است، طراحی و زیبایی این مکان مقدس و سایر موارد از این دست، جلوه فوق‌العاده‌ای را به امامزاده صالح بخشیده است. وجود یک حوض بزرگ که به بهترین شکل طراحی شده، یکی از دلایل زیبایی این بارگاه می‌باشد.

شما در هر زمانی که برای نماز و یا دعا در این مکان مقدس حضور پیدا کنید، کبوترهای امامزاده توجه شما را جلب می‌کنند. بسیاری از مردم به غیر از انجام امور دینی، برای غذا دادن به کبوترهایی که در این محل حضور دارند، به امامزاده صالح می‌آیند. صحن این امامزاده نیز با تلاش خادمین آن همواره زیبا و تمیز بوده است. نورانی بودن صحن این مرقد هم جزو خصوصیاتی است که بدون تردید توجه زائرین را جلب خواهد کرد. 

در بین طاق چوبی امامزاده، دو منار مرتفع وجود دارد که با رنگ فیروزه‌ای خود، به زیبایی‌های این امامزاده افزوده‌اند. خادمین امامزاده صالح بستری را فراهم کرده‌اند که اگر شما بدون برنامه‌ریزی به این مرقد پا گذاشتید، بتوانید بدون مشکل مشغول نماز و سایر امور دینی شوید. برای مثال بانوان می‌توانند در قسمتی از این امامزاده، برای دریافت چادر اقدام کنند. 

محوطه امامزاده

محوطه اصلی امامزاده‌ صالح قبل از تغییر و تحولاتی که در فضای خیابانی تجریش تهران اتفاق افتاده بود، یک محوطه محصور شده بود. در واقع امامزاده صالح هم مانند سایر زیارتگاه‌های موجود در کشورمان محوطه محصورشده‌ای داشت. به علاوه یک درخت چنار قطور که در فهرست میراث فرهنگی ایران نیز ثبت شده بود در میان حیاط این امامزاده وجود داشت. جالب است بدانید ورود به این امامزاده از سمت بازار تجریش هم امکان‌پذیر بود.

با تغییر و تحولاتی که در شکل میدان تجریش به وجود آمد و فضاهای جدیدی به آن افزوده شد، زیارتگاه امامزاده صالح از حصار دیوارها خارج و درخت چناری که در مرکز صحن آن وجود داشت، قطع گردید. هم اکنون این امامزاده به هیچ عنوان جلوه گذشته خود را ندارد. شاید اگر همچنان آن درخت چنار در صحن این مکان مقدس قرار داشت، بهتر بود. اما همچنان هم امامزاده صالح از شگفت‌انگیزترین مکان‌های زیارتی برای اهالی تهران به شمار می‌رود.

درخت چنار کهن‌سال

یکی از مشهورترین درخت‌های چنار کشورمان در امامزاده‌ صالح واقع شده بود. عمر این درخت به بیش از 800 سال می‌رسید. همانطور که در بخشی از این مطلب هم گفتیم، درخت چناری که در محوطه امامزاده صالح تهران قرار داشت، در فهرست میراث فرهنگی ایران هم جای گرفته بود. 

این درخت محیطی معادل 15 متر داشت. هر کدام از شاخه‌های این درخت کهن‌سال، به سهم خود یک درخت به حساب می‌‎آمد و بسیار قطور بود. این درخت به یک سایه بزرگ برای زائرین امامزاده صالح تبدیل شده بود. جالب است بدانید بسیاری از مردمی که برای زیارت به این مکان مقدس می‌آمدند، زیر سایه درخت چنار امامزاده صالح به نماز خواندن مشغول می‌شدند. در زمان قدیم هم مکتب‌داران برای آموزش شاگردان خود، زیر این درخت جمع می‌شدند. این درخت چنار در سال 1379 هجری شمسی بنا به دلایل مختلف بریده شد و هم اکنون هیچ اثری از آن وجود ندارد.

نذر و نیاز در امامزاده صالح

نذری دادن یکی از فرآیندهایی است که از گذشته تا به امروز در امامزاده صالح باب بوده است. بسیاری از مردم برای رفع حاجت‌های خود، نان و پنیر، خرما و یا نمک خیرات می‌کنند. نذر نمک در امامزاده صالح داستان بسیار جذابی دارد. آمده است که در سال‌های گذشته با توجه به عدم وجود وسیله نقلیه و صعب‌العبور بودن تجریش در فصل زمستان، زائرین مرقد امامزاده صالح، در مسیرهایی که به این مکان مقدس منتهی می‌شد، نمک می‌پاشیدند. هدف از این کار باز کردن راه برای سایر زائرین امامزاده صالح بود. 

از آن زمان به بعد نمک هم جزو نذری‌هایی قرار گرفت که در این امامزاده خیرات می‌شود. به غیر از نمک بارها مشاهده که در صحن امامزاده صالح، انواع غذا نیز خیرات می‌شود. در ماه رمضان نیز بسیاری از خیرین برای رفع حاجات خود، افطاری می‌دهند. برخی از خیرین هم در نیمه شعبان شربت و شیرینی خیرات می‌کنند. البته از نذری‌هایی که در ماه محرم در امامزاده صالح خیرات می‌شود هم نمی‌توان گذشت.

مدفونین 

امامزاد‌ه صالح در حال حاضر محل دفن بسیاری از افراد سیاسی، درباریان زمان قاجار و همچنین مردم عادی می‌باشد. جالب است بدانید که در این امامزاده بیش از 150 نفر به خاک سپرده شده‌اند. بسیاری از این افراد در زمان خود بسیار معروف بوده‌اند. برای مثال می‌توان به میرزانصرالله خان نائینی اشاره کرد. او که به مشیرالدوله نیز معروف بود، همان فردیی است که فرمان مشروطیت را به ملت ایران ابلاغ کرد. میرزانصرالله در سال 1325 هجری قمری جان خود را از دست داد و در صحن امامزاده به خاک سپرده شد. به غیر از او محمد ولی خان تنکابنی که به سپهسالار معروف بود، نیز در امامزاده صالح دفن شده است.

روز گرامیداشت

متولیان امامزاده صالح، پنجم ذیقعده را به عنوان روز بزرگداشت این مکان مقدس معرفی تعیین کرده‌اند. هر ساله در این روز مراسم‌های مختلفی در جهت عرض ارادت به آستان امامزاده صالح برگزار می‌شود و افراد بسیار زیادی از سراسر تهران در مراسم‌ها حضور پیدا می‌کنند. جالب است بدانید، یک فیلم مستند با نام صالح شمیران توسط بابک مینایی ساخته شده است که روایتی از تاریخچه امامزاده و آدابی که در این مکان صورت می‌گیرد را به تصویر کشیده است. 

آدرس امامزاده صالح

بسیاری از مردم تهران علاقه خود را برای حضور در این مکان مقدس ابراز می‌کنند، اما آدرس دقیق آن را ندارند. در واقع باید بگوییم که حضور در امامزاده صالح کار دشواری نبوده و شما برای رسیدن به این مرقد کار سختی را در پیش ندارید و تنها کافیست خود را به میدان تجریش برسانید.

آدرس: تهران، ضلع جنوب شرقی میدان تجریش ( نمایش و آدرس دهی به کمک نقشه گوگل )

سخن پایانی

در این مطلب قصد داشتیم که شما را با امامزاده‌ صالح یکی از محبوب‌ترین زیارتگاه‌های پایتخت کشور آشنا کنیم. حضور در این مکان باعث خواهد شد که خاطراتی خوبی برای شما به جا بماند. پیشنهاد می‌کنیم که در ایام ماه رمضان، ماه محرم و روز نیمه شعبان در امامزاده صالح حضور پیدا کنید. شما می‌توانید در سایت و اپلیکیشن مارکوشیال یک رویداد بسازید و افرادی که قصد دارند سری به این مرقد مقدس بزنند را به رویداد خود دعوت کنید. همچنین می‌توانید در رویداد سایر افراد که برای حضور در امامزاده صالح ترتیب داده شده است هم شرکت کنید.