• مارکوشیال
• توسط
• شنبه ۴ مرداد ۱۳۹۹

برج طغرل یا (برج خلیفه یزید) کجاست؟ از سلجوقیان تا امروز...

برج طغرل یا برج خلیفه یزید

استان تهران پر از جاذبه‌های دیدنی و گردشگری زیبا، از کاخ گلستان گرفته تا بام تهران و برج میلاد است؛ همچنین وجود باغ موزه‌های زیبا نیز یکی از دلایل پربازدید بودن شهر تهران به شما می‌رود. بسیاری از مکان‌های تفریحی پایتخت کشور تازه‌ساز هستند و مطمئنا اگر بگوییم که یک بنای 900 ساله در شهر تهران وجود دارد، متعجب خواهید شد. جالب است بدانید که در شهر ری که پایتخت باستانی سلجوقیان محسوب می‌شود، یک بنای 900 ساله وجود دارد که به نوعی تاریخ تمدن کشورمان را به تصویر می‌کشد. نام این مکان تماشایی و تاریخی برج طغرل یا همان برج خلیفه یزید است.

 این مکان بسیار زیبا بوده و به دلیل قدمتی تاریخی که دارد، مورد توجه اهالی تهران و حتی دیگر شهرهای کشور واقع شده است. برج طغرل طرفداران بسیار زیادی در شهر تهران دارد و تقریبا در همه ایام سال، سیر عظیمی از جمعیت در این مکان مشاهده می‌شود. در واقع بازدید از برجی که بیش از 9 قرن قدمت دارد، برای اهالی شهر تهران بسیار هیجان‌انگیز است. این برج که در جنوب پایتخت کشورمان قرار دارد، به غیر از اینکه آرامگاه طغرل سلجوقی است، کاربردها و ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری هم دارد. در این مطلب وبلاگ مارکوشیال قصد داریم شما را کمی بیشتر با برج طغرل آشنا کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.

آشنایی با برج طغرل

همانطور که گفتیم برج طغرل در شهر ری تهران قرار دارد و با 9 قرن قدمت، جزو زیباترین آثار تاریخی کشورمان به حساب می‌آید. ساخت این بنا به دوره حکومت سلجوقیان بازمی‌گردد. برج خلیفه یزید در منطقه ابن بابویه و همچنین در یک فضای باغی بسیار جالب قرار دارد. درختکاری‌، گلکاری و باغچه‌های بسیار زیبایی که در محوطه این برج قرار دارد، بدون تردید نظر شما را جلب خواهد کرد. بسیاری از کارشناسان و مورخان ایرانی معتقدند که طغرل بیک سلجوقی که در واقع موسس سلسله سلجوقیان می‌باشد، در این مکان باشکوه دفن شده است. همین موضوع هم باعث شده که این مکان را با نام برج طغرل بشناسند. البته در نظر داشته باشید که بهد غیر از طغرل بیک سلجوقی، افراد دیگری نیز در این مکان به خاک سپرده شده‌اند.

در حال حاضر در برج طغرل دو درب ورودی در قسمت‌های جنوبی و شمالی قرار دارد. بازدیدکنندگان می‌توانند برای تماشای این آثار تاریخی واقع شده در این برج، از این دو در وارد شوند. از نکات جالب دیگر در خصوص برج خلیفه یزید می‌توان به حوض آب کوچکی که در آن قرار دارد، اشاره کرد. این حوض در قسمت جنوبی برج واقع شده است. در ضلع غربی آن نیز، یک سنگ قبر از جنس سنگ مرمر وجود دارد که به میرسید محمد محیط طباطبایی تعلق دارد. وی استاد بزرگ فرهنگ و ادبیات فارسی کشورمان می‌باشد. مکان‌های تفریحی بسیار زیادی در نزدیکی این برج وجود دارند که شما می‌توانید پس از بازدید برج طغرل، به آن‌ها سر بزنید. برای معرفی زیبایی‌های دیگر این برج باشکوه، می‌توان از لانه‌های پرندگانی که در دیواره‌های برج قرار دارد نیز یاد کرد.

تاریخچه برج طغرل

بنای برج طغرل به اعتقاد بسیاری از مورخان و کارشناسان تمدن کشورمان، توسط محمد امین معمار باشی احداث شده است. این بنای آجری با یک معماری بی‌نظیر که بیانگر تمدن و فرهنگ سلسله سلجوقیان است، امروزه به یکی از پررونق‌ترین مکان‌های تاریخی و تفریحی ایران تبدیل شده است. طرح ساخت بنای این برج باشکوه به شکل استوانه‌ای است که برای بنا کردن آن از آجر و خشت کمک گرفته شده است. این برج مساحت آنچنان زیادی نداشته و تنها 48 متر مربع است. ارتفاع برج خلیفه یزید نیز چیزی حدود 20 متر است.

با وجود زلزله‌هایی مخربی که در قرن‌های گذشته بارها شهر ری را لرزانده است، این برج همچنان پابرجا مانده است. در واقع پابرجایی برج خلیفه یزید بعد از زلزله‌های متعددی که در محل ساخت آن آمده است، از نکات جالب توجه در خصوص این برج به شمار می‌رود. این موضوع نشان‌دهنده کیفیت معماری دوره سلجوقیان است که به عدم تخریب برج بر اثر حوادث طبیعی توجه داشته‌اند. از دیگر خصوصیات برج خلیفه یزید که مورد توجه بازدیدکنندگان آن قرار گرفته است، می‌توان از سر در ورودی چوبی آن یاد کرد.

 این سر در با دق‌الباب جداگانه با بانوان و آقایان، با بهترین شکل ممکن ساخته شده است و یکی از زیبایی‌های این مجموعه تاریخی محسوب می‌شود. ساخت برج طغرل به قدری فوق‌العاده است که بسیاری از باستان‌شناسان و کارشناسان معماری کشورمان، از این برج به عنوان یکی از بهترین و مستحکم‌ترین مکان‌های تاریخی کشورمان یاد می‌کنند. همانطور که در بخشی از مطلب هم گفتیم، برج طغرل کاربردهای بسیار زیادی را در زمان سلجوقیان داشته است که در ادامه مطلب به معرفی چند مورد از این کاربردها خواهیم پرداخت.

کاربردهای جالب برج طغرل

میکروفون

شاید با شنیدن اسم میکروفون در زمان سلجوقیان تعجب کنید. البته که در آن زمان میکروفون نبوده است. اما جالب است بدانید که معماری برج طغرل و ساخت دیوار‌های این برج باشکوه به شکلی است که هر صدایی را از خود منعکس می‌کند. در واقع واعظ یا همان خواننده‌های زمان سلجوقی برای آوازخوانی در مرکز برج خلیفه یزید قرار می‌گرفتند و صدایشان درست مثل میکروفون و به حالت اکو در کل برج پخش می‌شد. با این عمل بسیاری از مردم صدای آن‌ها را می‌شنیدند و سخنان در اطراف برج طنین‌انداز می‌شد.

ساعت 

علاوه اینکه برج خلیفه یزید یکی از مکان‌های دیدنی تهران بود و طغرل بیک سلجوقی نیز در آن دفن شده بود، در گذشته از این برج به عنوان ساعت نیز استفاده می‌شد. برای اینکه ساعت در آن زمان مشخص شود، 24 کنگره بر روی بدنه بیرونی این برج ساخته شده بود که با تابیدن نور خوشید بر هر کدام از این کنگره‌ها، زمان دقیق برای مردم مشخص می‌شد.

راهنمای مسافرین

یکی از کاربردهای جالب برج طغرل در آن زمان راهنمای مسافرین بود. با توجه به اینکه شهر ری در مسیر جاده ابریشم واقع شده، در دوران سلجوقی برای راهنمای مسافرین و نشان دیدن مسیر صحیح به آن‌ها، افرادی بر روی برج قرار می‌گرفتند و با روشن کردن آتش، آن‌ها را راهنمایی می‌کردند. در اصل برج خلیفه یزید یک راهنما برای مسافرینی بود که از سمت خراسان به سوی شهر ری حرکت می‌کردند.

گنبد برج طغرل

در بخشی از این مطلب بیان کردیم، با توجه به زلزله‌های متعدد در شهر ری، برج طغرل کماکان پابرجا مانده است. اما برخی از مورخان اعتقاد دارند که این زلزله‌ها باعث شده بخش‎هایی از برج طغرل آسیب ببیند. اما در چندین دوره گوناگون، برج طغرل مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته است. البته بسیاری از کارشناسان وجود گنبد بر روی این برج را تکذیب می‌کنند و معتقدند اسنادی که به وجود گنبد بر روی برج خلیفه یزید اشاره دارند، عکس نبوده و نقاشی هستند. باستان‌شناسان هم بر این باور هستند که به دلیل وجود مجرای هدایت‌کننده آب که در نقطه مرکزی برج طغرل قرار دارد، مسدود کردن راه ورودی ریزش آب توسط گنبد، غیر قابل باور است. در ضمن ممکن است که آن نقاشی‌ها به بناهای دیگری که مشابه برج طغرل هستند، اشاره داشته باشد.

شیر نمای قدرت کشور در برج طغرل

اگر از برج طغرل بازدید کرده باشید، حتما می‌دانید که در مقابل یکی از درب‌های ورودی این مکان، رد پای گربه‌ای وجود دارد. چانچه روی این ردپا بایستیم، در بالای سر خود یک تصویر بسیار جالب و تماشایی که در واقع دهان باز یک شیر است را مشاهده خواهیم کرد. در اصل این شیر برای معرفی قدرت کشورمان در زمان سلجوقی بود. طراحی شیر برج طغرل بسیار زیبا بوده و یک شاهکار معماری به حساب می‌آید. برج طغرل به سهم خود توانسته فرهنگ و تمدن کهن ایرانی را به بازدیدکنندگان داخلی و همچنین توریست‌هایی که از خارج کشور به تهران سفر می‌کنند، معرفی کند. بازدید و تفریح در این مکان تاریخی بسیار لذت‌بخش است، البته به شرط آن که آسیبی به آثار کهن موجود در آن وارد نشود، اتفاقی که امروز در بسیاری از مکان‌های تاریخی کشور مشاهده می‌شود.

مکان‌های دیدنی نزدیک به برج طغرل

اگر به برج خلیفه یزید سر زده باشید باید بدانید که پس از بازدید این برج، می‌توانید به مکان‌های تفریحی دیگر نیز سر بزنید. طبیعتا برای بازدید از برج خلیفه یزید زمان زیادی از شما گرفته نخواهد شد. پس بهتر است که پس از تماشای این برج تاریخی زیبا، به مکان‌هایی چون چشمه علی و همچنین حرم شاه عبدالعظیم نیز سر بزنید.

چشمه علی

پس از حضورتان در برج طغرل، راه زیادی برای رسیدن به چشمه علی ندارید. شما می‌توانید فقط با 4 دقیقه رانندگی از این برج به چشمه علی برسید و در این مکان به تفریح بپردازید. اسم تاریخی این چشمه، چشمت سورنا و یا سورین است که امروزه به چشمه علی تغییر نام داده است. تپه‌هایی که چشمه علی بر روی آن واقع شده است، با نام چشملی شناخته می‌شود. می‌گویند که در زمان قدیم هم بسیاری از مردم پس از بازدید برج طغرل، به چشمه علی یا همان چشمه سورنا می‌آمدند و مشغول آب تنی می‌شدند. نقشه برجسته این چشمه باصفا هم به دوران فتحعلی شاه قاجار بازمی‌گردد.

حرم شاه عبدالعظیم

همه ما شاید برای یکبار هم که شده، نام حرم شاه عبدالعظیم حسنی را شنیده باشیم. اما شاید ندانیم که این حرم با برج طغرل، تنها 12 دقیقه فاصله دارد. آرامگاه شاه عبدالعظیم یکی از پرطرفدارترین مکان‌های زیارتی در پایتخت کشورمان است که شما می‌توانید پس از حضور در برج طغرل، برای زیارت به آن سر بزنید. 

افراد دفن‌شده در برج طغرل

شاید برای شما جالب باشد اگر بدانید افراد متعددی در این برج به خاک سپرده شده‌اند. البته اختلاف نظرهای بسیاری زیادی بین مورخان و باستان‌شناسان کشورمان در خصوص شخصیت‌های دفن شده در این برج وجود دارد. نقطه نظر مشترکی که میان مورخان ایرانی وجود دارد این است که طغرل بیک سلجوقی در این این مکان دفن شده که این نظریه تا حد بسیاری زیادی به اثبات رسیده است. فارق سومر یکی از مورخان مشهور ترکیه نیز معتقد است که محل دفن طغرل بیک سلجوقی در برج خلیفه یزید است.

برخی از نویسندگان ایرانی هم می‌گویند که افرادی چون خلیل سلطان فرزند تیمور لنگ و همچنین شادالملک که همسر وی بود نیز در برج طغرل به خاک سپرده شده‌اند. در کتابی به اسم جامع ری باستان که جسن کریمیان مولف آن می‌باشد، که برخی از مورخان این مکان را متعلق به فخرالدوله دیلمی می‌دانند. در ضمن محمد محیط طباطبایی اعتقاد داشت که برج خلیفه یزید به ابراهیم خواص تعلق دارد. محمد محیط طباطبایی نیز در سال 1371 در جوار برج طغرل به خاک سپرده شد.

نکات جالب در خصوص برج طغرل

برج طغرل آرامگاه موسس و اولین پادشاه سلسه سلجوقیان است و در واقع بهترین یادگار آن زمان نیز به حساب می‌آید. این برج با ارتفاع 20 متری خود، نمای بسیار زیبایی را به شهر ری بخشیده است. جالب است بدانید برای ساخت این برج به غیر از آجر از ساروج نیز استفاده شده است. ساروج از موادی چون پودر سنگ، سفیده تخم مرغ، آهک، خاکستر ذغال، موی بز و پشم شتر تشکیل شده است. در واقع از ساروج برای مستحکم شدن این برج بهره می‌بردند. لازم به ذکر است که برای ساخت سی و سه پل در استان اصفهان نیز از ساروج استفاده شده است.

عظمت، زیبایی و شکوه از جمله عناصر مشترکی است که در تمامی آرمگاه‌های پادشاه‌های ایرانی دیده می‌شود. برج خلیفه یزید که محل دفن طغرل سلجوقی است هم از این قاعده مستثنی نیست. به غیر از ارتفاع 20 متری این برج که یکی از دلایل اصلی شکوه و عظمت آن به حساب می‌آید، معماری کم‌نظیر برج می‌باشد که سهم بیشتری از زیبایی و شکوه این برج را به خود اختصاص داده است. در واقع بسیاری از بازدیدکنندگان برای تماشای بنا و نوع ساخت آن است که به برج طغرل می‌آیند. 

- آدرس برج طغرل: استان تهران، شهر ری، خیابان ابن بابویه

سخن پایانی

در این مطلب از وبلاگ مارکوشیال به معرفی برج طغرل یا همان برج خلیفه یزید پرداختیم. بازدید از این برج مطمئنا لذت‌بخش خواهد بود. شما می‌توانید با عضویت در اپلیشیکن و یا ورود با سایت مارکوشیال در رویدادهایی که ممکن است در این برج برگزار شود، شرکت کنید. در ضمن این امکان هم وجود دارد که خود شما در سایت مارکوشیال یک رویداد بسازید و افرادی که به بازدید از برج طغرل علاقه دارند را به رویداد خود دعوت کنید.